Wydawca treści Wydawca treści

Historia Nadleśnictwa

Fragment monografii Nadleśnictwa Łagów autorstwa Piotra Kacprzaka "Nadleśnictwo Łagów 200 lat administracji leśnej"

Do 1789 roku większość lasów obecnego nadleśnictwa Łagów stanowiła własność biskupstwa włocławskiego oraz rządową zorganizowaną i funkcjonującą w ramach starostw. Odrębnej administracji leśnej praktycznie nie było; z czasem jednak zaczęto zatrudniać gajowych oraz leśniczych. Nikt z nich nie posiadał wykształcenia leśnego, a administrowanie lasami polegało głównie na zaspakajaniu potrzeb w zakresie zapotrzebowania na drewno budowlane i opałowe oraz w mniejszym stopniu wypasu bydła w lesie i łowiectwa. Interesujące są zachowane szczątkowe opisy lasów, będące konsekwencją lustracji dóbr rządowych, a dające ogólny pogląd o ich stanie, powierzchni i administracji leśnej. W 1789 roku decyzją Sejmu Czteroletniego lasy biskupstwa włocławskiego zostają przejęte na własność Skarbu Państwa, a dobra rolne i leśne wokół Łagowa zorganizowane zostają w ekonomię Piórkowską i zapewne wydzierżawione. W 1795 roku teren ten przechodzi na własność rządu austriackiego i w tej strukturze organizacyjnej pozostaje do 1809 roku, kiedy to po przegranej przez Austrię wojnie z Francją, dobra te weszły w skład i pod zarząd Księstwa Warszawskiego. Pierwszy uporządkowany okres funkcjonowania gospodarki leśnej w lasach łagowskich to czasy Księstwa Warszawskiego oraz wpływ francuskich wzorców zarządzania i gospodarowania. Czas ten nacechowany był dążnością do osiągania korzyści materialnych, gdzie jedynym wyznacznikiem gospodarowania był zysk. Ponadto przetrwała do chwili obecnej struktura administracyjna w postaci podstawowej jednostki jaką było „Leśnictwo" oraz jednostka szczególna – Generalna Dyrekcja Dóbr i Lasów Narodowych. Wówczas z dóbr państwowych zostały wydzielone lasy, a z nich utworzono Leśnictwo Łagów – protoplastę dzisiejszego nadleśnictwa. Istotnym novum było uporządkowanie gospodarki poprzez wyznaczanie poręb rocznych zamiast plądrowniczego systemu pobierania pożytków drzewnych oraz sprzedaż drewna drogą publicznych licytacji. Okres Królestwa Polskiego (1815-1914) był czasem bardzo zróżnicowanym zarówno w układzie stosunków politycznych jak i gospodarczo-społecznych. Lata 1816-1830 to czas tworzenia podstaw funkcjonowania zorganizowanego leśnictwa opartego na planach urządzenia lasu. Uwzględniały one rozwijające się w regionie świętokrzyskim górnictwo i hutnictwo. To również czas kreowania polskiego modelu leśnictwa w dużym stopniu opartego na wzorach niemieckich. Niewątpliwą ciekawostką jest fakt, iż w leśnictwie Łagów od 1826 roku zaczął pracować na stanowisku nadleśniczego Stanisław Gumowski – jeden z pierwszych czterech absolwentów Szkoły Szczególnej Leśnictwa z roku 1819, a więc osoba z pełnym leśnym przygotowaniem zawodowym. Był to również okres walk narodowo-wyzwoleńczych, których wyznacznikiem były Powstanie Listopadowe 1830-31 i Styczniowe 1863-64, Rewolucja 1905-1907 roku oraz wynikające z tych wydarzeń konsekwencje dla ludności i rozwoju społeczno-gospodarczego oraz dla administracji leśnej. Druga połowa XIX wieku to z kolei okres systematycznego usuwania polskiej administracji leśnej z urzędów leśnych, z pozostawieniem jedynie strzelców i objazdowych. W tym czasie dekoniunktura na rynku drzewnym sprzyjała mało intensywnemu użytkowaniu lasu a stosowanie rosyjskich wzorców gospodarowania, nie zawsze było dostosowane do polskich realiów przyrodniczo-geograficznych. W tamtym okresie powstały Okręgowe Urzędy Leśne, jako jednostki pośrednie zarządzania lasami między władzą centralną (ministerstwem), a jednostkami terenowymi (leśnictwami), w tym Urząd Leśny ustanowiony w 1880 roku w Radomiu, pod który od tego czasu podlegało Leśnictwo Łagów.

Kierownik Urzędu Leśnego w Łagowie Kazimierz Suchecki - wrzesień 1916 r.

Okres I wojny światowej cechował się wojskowym nadzorem nad lasami nadleśnictwa, aczkolwiek cała gospodarka leśna prowadzona była przez leśników (obywateli państwa Austro-Węgierskiego) posiadających pełne wykształcenie leśne i przygotowanie zawodowe i będących jednocześnie w służbie armii austro-węgierskiej. Pozyskiwane drewno zaspakajało głównie potrzeby armii, a krótki okres trwania wojny nie spowodował istotnego zdewastowania drzewostanów. W tym czasie, jednym z kierowników Urzędu Leśnego w Łagowie, był późniejszy profesor leśnictwa ze Lwowa i z Poznania – Kazimierz Suchecki. Prócz Polaków, wśród których należy wymienić Franciszka Łagosza czy Zygmunta Lachmajera, wielce zasłużonych dla dyrekcji Radomskiej w okresie międzywojennym, pracowali tu także leśnicy z Rumuni czy Czech, których potomkowie mieszkają w Polsce do obecnych czasów. Odzyskanie niepodległości to punkt wyjścia do tworzenie podstaw polskiego modelu leśnictwa, ale z drugiej strony to również okres wielkiej daniny, jaką musiały składać lasy państwowe - w formie pozyskanego drewna - na odbudowę kraju. Swój udział miało tu również nadleśnictwo Łagów.

 

Siedziba Urzędu Leśnego w Woli Łagowskiej 5.XI.1917 r.

Nastąpił względny spokój oraz stabilność gospodarowania i kadrowa. W miarę równomiernie przebiega opracowywanie i realizacja planów urządzenia lasu. Okres II wojny światowej to nie tylko tragedia narodu i obywateli państwa polskiego. W tym czasie również kilkoro pracowników nadleśnictwa traci życie, a dla wielu z nich i ich rodzin to okres ciągłego niepokoju i strachu. Wówczas obowiązuje niemieckie prawo, w tym również prawo leśne. Pozyskiwane drewno służy zaspakajaniu potrzeb wojska i gospodarki niemieckiej. Okres wojny to przede wszystkim sprawdzian solidarności i patriotyzmu narodu, z którego leśnicy zdali egzamin. Wpływ wojny na lasy nadleśnictwa i najbliższą okolicę był tragiczny; stagnujący front niszczy doszczętnie okolicę a większość drzewostanów zostaje uszkodzonych w wyniku ostrzałów artyleryjskich. Skutki działań wojennych są odczuwalne do chwili obecnej. Lata powojenne cechowały się dwukrotnymi zmianami społeczno-politycznymi i związanymi z tym zamianami prawa leśnego oraz licznymi restrukturyzacjami w zakresie zarządzania lasami oraz zmianami zasięgu nadleśnictwa. Pierwsze lata to przede wszystkim odbudowa lasu ze zniszczeń wojennych, danina leśna w postaci drewna na odbudowę kraju oraz bardzo trudne warunki bytowe służby leśnej.

  

Posiłek w lesie - lata siedemdziesiąte leśnictwo Orłowiny

Liczne restrukturyzacje powodujące odwołania ze stanowisk, wprowadzają frustracje wśród pracowników Lasów Państwowych. Przez okres 200 lat w nadleśnictwie pracowało wiele osób, stąd też z różnych powodów nie sposób było wymienić wszystkich. Wśród nich byli tacy, którzy poświęcili się nauce, zdobywając tytuły profesorów, czy doktorów. Wielu pracowników nadleśnictwa osiągało znaczące stanowiska w administracji lasów państwowych. Trzech nadleśniczych nadleśnictwa Łagów zostało awansowanych na stanowisko dyrektora regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych w Radomiu, inni zajmowali stanowiska zastępców dyrektora (przed i po wojnie) lub naczelników wydziałów w RDLP w Radomiu.


Polecane artykuły Polecane artykuły

Powrót

Parki Krajobrazowe

Parki Krajobrazowe

Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy powstał na mocy uchwały Nr XXVIII/279/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 10 czerwca 1988 roku. Położony jest on w środkowo-wschodniej części województwa świętokrzyskiego, na południowy wschód od Kielc. Aktualnie Park posiada powierzchnię 20 706 ha, a otulinę stanowią obszary chronionego krajobrazu. Park wraz z otuliną swym zasięgiem obejmuje fragmenty kilku pasm Gór Świętokrzyskich: Orłowińskiego, Ociesęckiego i Cisowskiego. Utworzony on został w celu ochrony cennych zasobów przyrodniczych i walorów krajobrazowych oraz zachowania czystości wód rzeki Czarnej Staszowskiej, biorącej swój początek na bagnach i torfowiskach rezerwatu Białe Ługi. Na terenie Parku występują odsłonięcia skał paleozoicznych (od kambru do dewonu), zawierające unikatowe skamieniałości na skalę europejską i światową. Grupują się one głównie we wschodniej części obszaru w okolicach Widełek, Barda, Zalesia i Łagowa.

Rosiczka okrągłolistna

Wielkim bogactwem gatunkowym cechuje się roślinność runa leśnego. Stwierdzono tu występowanie około 350 gatunków roślin, w tym wiele podlegających ochronie gatunkowej – całkowitej lub częściowej. Wśród gatunków chronionych wymienić należy: cztery gatunki widłaków – wroniec, goździsty, jałowcowaty i spłaszczony, wierzbę borówkolistną, pełnika europejskiego, sasankę wiosenną, grążela żółtego, rosiczki – okrągłolistna i długolistna oraz liczne gatunki storczyków.

 

               Wawrzynek wilczełyko                                                   Pełnik europejski

Brak jest dokładnych danych dotyczących świata zwierząt na terenie Parku. Z ciekawszych chronionych gatunków występują: paź królowej, paź żeglarz, traszki (grzebieniasta, zwyczajna i górska), bocian czarny, cietrzew, myszołów zwyczajny.

Bocian czarny

   Do zabytków kultury sakralnej należy zaliczyć kościoły w Bardzie, Łagowie, Rakowie i Szumsku. 

 

Jeleniowski Park Krajobrazowy powstał na mocy uchwały Nr XXVIII/279/88 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach z dnia 10 czerwca 1988 roku. Położony jest on w północno-wschodniej części województwa świętokrzyskiego, obejmując wyniosłe i malownicze Pasmo Jeleniowskie. Całkowita jego powierzchnia wynosi 4 295 ha, a otulina posiada rangę obszaru chronionego krajobrazu. Osobliwością Parku są rumoszowe blokowiska kwarcytowe o charakterze niewielkich gołoborzy, szczególnie dobrze zachowanych na zboczach Góry Jeleniowskiej i Szczytniaka. Na uwagę zasługuje typowy dla regionu świętokrzyskiego profil wychodni skał dewonu oraz powstałe na wychodniach wapieni środkowodewońskich powierzchniowe i podziemne formy krasowe.

Gołoborze na Szczytniaku fot. Karolina Orlińska

                W Parku wyróżniono sześć leśnych zespołów roślinnych: wyżynny jodłowy bór mieszany, żyzna buczyna karpacka, kwaśna buczyna niżowa, grad subkontynentalny, środkowopolski bór mieszany i podgórski łeg jesionowy a na terenach nieleśnych zbiorowiska muraw i zarośli kserotermicznych.

                Z ciekawszych gatunków roślin należy wymienić: pióropusznik strusi, podrzeń żebrowiec, trzy gatunki widłaków, tojad dzióbaty, parzydło leśne, naparstnicę zwyczajną oraz kilka gatunków storczyków.

   Atrakcyjność Parku podnoszą licznie występujące tu zabytki kultury materialnej. Są to obiekty zarówno budownictwa świeckiego (Grzegorzowice, Janowice, Jeleniów, Kunin, Nowa Słupia, Piotrów, Wronów) jak i sakralnego (Grzegorzowice, Nowa Słupia, Piórków).    

Kościół w Piórkowie